Dagelijkse bezigheden (Deel 2)

Alles verloopt chaotisch in Ghana, zeker als je het vergelijkt met Nederland. Maar als het op afspraken aankomt, moet je altijd een zogenaamde ‘letter of invitation’ kunnen overleggen. Dat klinkt best wel formeel, sterker nog; dat is het ook. Voor ons project hadden we zo’n brief van de Ghana Educational Service (GES) nodig. In Nederland zouden we een email sturen en deze eventueel opvolgen met een belletje, maar in Ghana gaat dat heel anders. Je belt eerst of desbetreffend persoon, in dit geval de district educational director, aanwezig is. Vervolgens zorg je dat je op die dag (plannen doen ze hier niet echt) naar het kantoor gaat. Daar vertellen ze je met een stalen snuit dat deze persoon ondanks de afspraak toch niet aanwezig is, maar hij wel onderweg is. Onderweg zijn in Ghana betekent dat zo iemand gebeld wordt waar hij is en op zijn dooie gemakje naar kantoor komt. Eenmaal aangekomen vertel je over je project en geef je hem een brief van je instelling waar netjes in staat wat je van ze vraagt. Een lijst met scholen die meedoen in het School Feeding Programme van de overheid, een letter of invitation en een lijst met Senior High Schools in het district. In tegenstelling tot Nederland kan je deze niet even op internet opzoeken namelijk. Wat echter hetzelfde is als in Nederland is dat je van het kastje naar de muur gestuurd wordt. Niet een keer, niet twee keer, maar vier keer zijn we van kantoor naar kantoor gegaan om het voor elkaar te krijgen. Toen we uiteindelijk bij een soort provinciale baas kwamen, kregen we toestemming en mochten we terug naar de plek waar we begonnen waren. Hier moest dezelfde district educational director ons alsnog gaan voorzien van al het bovenstaande. Er werd een afspraak gemaakt waarop desbetreffende papieren opgehaald konden worden. Toen we voor de inmiddels derde keer bij de GES kwamen om deze op te halen, moest alles nog getypt worden. Na wat meer wachten en vervelen kregen we uiteindelijk waar we om gevraagd hadden. We konden eindelijk beginnen om scholen te bezoeken!
Na dit avontuur was het tijd om wat stoom af te blazen. Onze supervisor George had ene Chris in Accra leren kennen. Hij beloofde ons naar een party te brengen, een welkome afwisseling na al twee weken amper zuipen. We vertelden hem dat we met z’n vijfen van de partij zouden zijn, dus Chris vertelde al zijn vrienden dat er twee gasten, maar vooral drie Nederlandse dames kwamen. Deze besloten echter net voordat we weg zouden gaan alsnog niet mee te gaan. Samen met Lorijn ging ik naar het hostel waar een Guinness promo feest georganiseerd was. Nou wisten wij uit ervaring dat Guinness niet te zuipen was, dus al snel schakelde wij over op Smirnoff Double Ice, of haalden we bier bij een barretje aan de overkant. Na twee drankjes was iedereeen dronken, behalve Lorijn en ik. Toen we elke keer gekoppeld werden aan een van Chris zijn exen, ermee moesten schuren of door negerinnen gesandwiched werden, besloten we nog een paar mojito’s te bestellen om het net iets minder ongemakkelijk te maken. Dit werkte, zeer goed zelfs. Iedereen wilde zoals gewoonlijk met ons op de foto. Als glow in de dark waren we aan het shinen op een feest waar de blanken die er waren al lang naar bed waren vertrokken. Ons eerste latertje in Ghana was afgestreept.
Als onderdeel van het project gingen we naar verzorgingscentra om de zusters over ons project en over Moringa te vertellen. We werden heel hartelijk ontvangen, al waren de zusters meer geinteresseerd in mijn blonde krullen dan in het project. Ze vroegen ons later terug te komen, als alle zusters aanwezig zouden zijn. De eerste keer waren ze maar met zijn drieen, toen we terugkwamen met zijn vijfen. Een van de zusters kwam naar me toe en vroeg of ik met haar zus wilde trouwen, waarmee ik net tien minuten had zitten praten over alleen het project. Ongemakkelijk lachte ik het van me af, maar ik kwam er niet helemaal onderuit. De vraag bleef zich herhalen, totdat ik weg was. Gelukkig heb ik ook deze tweede poging tot enige verbindtenis af weten te slaan.
In het weekend gingen we terug naar het Cultural Centre. Hier kon je handgemaakte kettingen, leren tassen, houten beeldjes, djembees, geweven sjaals, armbanden en nog veel meer krijgen. Wat al die dingen gemeen hadden, is dat je er als blanke sowieso teveel voor betaald. In Nederland zou het rasistisch zijn als we alleen voor zwarte mensen een andere prijs zouden aanhouden, maar hier heeft men daar geen enkele moeite mee. Toen Lorijn en ik een katapult hadden gekocht om thuis op de hanen te schieten (die ons elke ochtend wakker maakte), ontdekten we dat we 5x teveel betaald hebben. Dit kwam alsnog neer op bijna niks, maar toch; het voelt net niet lekker. Met dit in ons achterhoofd oefenden we meer en meer op onze onderhandelings skills. De dames hierentegen gingen gewoon door met shoppen, hetgeen maar weer bewijst dat vrouwen de waarde van geld anders intrepreteren. Met lege portemonnees keerden we huiswaarts.
Om het toch ook een relaxed weekend te maken, besloten we zondag te gaan zwemmen op de campus van KNUST, de TU Delft van Ghana. Het diepe stuk met duikplanken tot op wel tien meter hadden we geheel voor ons alleen. Alle bezoekers beperkte zich tot het ondiepe stuk bad achter de boeien, maakten af en toe wat zwemmende bewegingen maar zetten zodra het hoofd onder water ging gelijk hun voeten op de grond. We bestelden een biertje aan de bar, waarna de serveerster met ons mee liep om het naar onze handdoek te dragen. We betaalden, waardoor ze weer terug moest om later het wisselgeld te brengen. We beseften dat er in deze haal en breng service nog over efficienty nagedacht moest worden, maar dat was niet aan ons. Net toen we wilden proosten kwam het met bakken uit de hemel, voor ongeveer een half uur. Van extreem verbranden in de hoogstaande zon gingen we naar koukleumen onder een ingeklapte parasol. Het was tijd om naar huis te gaan. Het zit toch in ons Nederlanders om regen, waar dan ook ter wereld, als onprettig te beschouwen. Waarom zouden we dit stukje Nederlandse cultuur van onszelf in Ghana ontnemen. Ghanesen daarentegen kijken elke keer alsof ze voor het eerst sneeuw zien. Niet gek natuurlijk, als je weet 65% van de economie draait op de agrarische sector.
De eerste echte field trip die betrekking had op ons project ging naar de Moringa farm van Gianni, een Italiaanse houtexporteur met een flinke bankrekening. Hier viel te zien hoe op grote schaal Moringa werd gebouwd, gedroogd en verwerkt tot poeder. Alle machines waren zelf ontworpen of afkomstig uit Italie. Zo werd er voor het vermalen van de gedroogde bladeren een koffiemaler van 30.000 USD gebruikt. Voor ons gevoel was dit de eerste plek die we tegen zijn gekomen in Ghana, waar alles goed geregeld was en efficient verliep. Na de rondleiding nodigde hij ons uit voor een diner bij hem thuis. Na een korte trip terug naar KITA besloten wij op zijn aanbod in te gaan, een beslissing waar we geen spijt van krijgen. Tot op die dag hadden we in Ghana nog geen vlees gegeten, behalve een stukje kip hier en daar. Gianni kocht zijn vlees echter direct van het slachthuis, en importeerde zijn wijn vanuit Italië. Pasta, grote stukken spare rib, salades, wijn en grappa; alles kwam die avond voorbij. Achteraf bleek dat hij zaken met ons wilde doen; hij wilde dat wij zijn producten in Nederland gingen marketen. Wij deden echter alsof we van niks wisten, en genoten van alles wat ons die avond werd voorgeschoteld.
Ondanks al het lekkere, goed ogende eten kon ik de twee dagen erna in bed doorbrengen. Schijterij, koppijn en een klein beetje verhoging gingen gepaard met weinig eten en veel slapen. Het gaat wel weer over, was mijn gedachte; en dat ging het ook. Na twee dagen voelde ik me weer beter. Ik hoefde me dus geen zorgen te maken over Ebola, Malaria, Dengue en andere enge tropische ziektes. Die zorgen liet ik over aan de mensen om me heen. Wel heb ik nog een week aan de schijterij gezeten, waarvan ik nog steeds niet helemaal weet of het normaal is. Maar als je langer in Afrika zit, dan weet je snel genoeg dat dat typisch van die dingen zijn die komen en gaan.
Toen ik weer beter was moesten we een weekend opofferen om naar het noorden te gaan. Vlakbij Techiman bezochten we GPI (Ghana Permiculture Institute). Zij verbouwden net als Gianni ook Moringa, maar meer op een schaal waar KITA naar streefde. De haalbaarheidsfactor hiervan was vele male groter, omdat hier geen duizenden euro’s ingestoken hoefde te worden. Innocent liet ons het hele instituut zijn. Hij vertelde hoe we het beste Moringa konden verbouwen, verwerken en verpakken; zowel handmatig als met machines. Na de rondleiding nam hij ons mee naar Sacred Grove. Dit was klein gebied waar midden in het laag beboste landschap grote rotsformaties naar boven kwamen. De tour begon onderaan, maar al snel waren we als apen op elke rots aan het klimmen en door elke kier aan het kruipen. Mede hierdoor besloten we de nacht in een nabijgelegen klooster door te brengen. The Kristo Buase Monastry lag midden tussen de rotsen en had zijn eigen cashewboomgaard, citrusboomgaard, jam – en wijnproductie en Moringa producten. Tijdens het eten mochten we niet praten, maar moesten we naar een monnik luisteren die bijbelachtige verhalen oplas. Dit alles onder het motto dat we niet alleen onze maag moesten voeden, maar ook onze hersenen. Ik heb er weinig van verstaan, een Ghanese monnik die met een raar Engels accent woorden van drie lettergrepen of meer probeert voor te lezen. We waren daarom ook meer bezig onze lach in te houden en ons eten naar binnen te werken. Na het eten deden we, na twee gebeden, gezamelijk de afwas met de monniken en een hoog bejaarde vrouw. Een schotse monnik genaamd Jiles begon al snel tegen ons te praten. Hij zag eruit als de typische schotse dwerg die iedereen zich kan inbeelden; kaal, lange baard, voorovergebogen met een lichte bobbel in zijn rug. Ondanks zijn 65 jaar nam hij ons de volgende ochtend mee naar de top van de rotsformaties om het klooster vanaf boven te kunnen zijn. Onderweg aten we sterrenvrucht, genoten we van het uitzicht en maakten de dames ontzettend veel foto’s. Nadat Jiles ons deze dienst had bewezen, was het tijd om hem een plezier te doen. We gingen naar de mis van het enige Rooms-Katholieke klooster in Ghana. Nou weet ik weinig van de kerk en al zijn tradities, omdat ik dat niet heb meegekregen vanuit mijn opvoeding, maar een ding weet ik wel. In elke kerk in Afrika dansen, zingen en klappen mensen behalve in de Rooms-Katholieke. Als er dan zoveel keus is en de onderlinge verschillen zeer klein, dan zou ik niet op mijn zondag ochtend naar het enige klooster in Ghana komen om een ronduit saaie mis bij te wonen. But that’s just me, sommige dingen moet je niet willen begrijpen maar gewoon ondergaan. Dit was daar een van. Al met al was het klooster een zeer positieve ervaring. Ik ben niet dichter bij god gekomen, maar heb veel gelachen, goed gegeten en een lekker weekend weggehad. We gaven een gift van 30 Cedi (monniken mogen geen geld vragen, maar kennelijk wel om een gift) en vertrokken richting huis.
Er stond een drukke week voor de boeg. Alle headmasters van de geselecteerde scholen moesten bezocht worden om ze te vertellen over het project en om een datum af te spreken om de kinderen te onderwijzen over Moringa, vitamines en voedingsstoffen. Gewapend met de brief van de GES, een samenvatting over het project en Moringa samples gingen we ze allemaal af. Als je aan kwam lopen bij een school, kwamen alle kinderen op je afrennen. ‘Obruni, Obruni’ scheeuwden ze. Dit betekent ‘blanke, blanke’ en zou hetzelfde zijn alsof we in Nederland ‘neger, neger’ zouden roepen. Niemand bedoelt het echter op een negatieve manier. Ze pakken je bij de hand en lopen met je mee, willen je aanraken omdat ze denken dat je witte huid van plastic is of willen gewoonweg op de foto worden gezet. Ik was ook niet te beroerd om deze laatste wens in te willigen, wat zijn nou immers betere profielfoto’s dan degene waar vijftig lachende zwarte kindjes op staan met een stralend wit middelpunt.
Om aan de teamspirit te werken en het moraal hoog te houden nodigden we alle vijf Ghanese studenten uit om bij ons te komen eten. Het plan was een typisch Nederlandse maaltijd te maken, zoals bijvoorbeeld hutspot. Omdat we dit allemaal niet echt lekker vonden en hier perse een goed stuk vlees bij gegeten moest worden besloten we Kenkey te halen en de saus zelf te maken. Met zijn tienen zaten we om de grote tafel een soort maïsdeegbal met onze rechter hand in een sausje te duwen en vervolgens, zonder te kauwen, naar binnen te slikken. De dames vonden het maar niks, het voedsel was binnen vijf minuten weg en menig voor-vijf-seconden-aanhoudende boer vloog over de tafel. We hadden nog een krat Club bier koud staan en besloten dit uit te delen aan de studenten. Vier van de vijf had echter nog nooit in zijn leven een biertje gedronken, dus na een halve liter zat de sfeer er goed in. De muziek ging aan, sommigen begonnen te dansen waar anderen angstvallig stil waren, sinterklaasliedjes probeerden na te zingen of ineens waren verdwenen. Ze voelden zich aangeschoten en besloten maar direct naar bed te gaan. Drieeentwintig tot zevenentwintig jaar oud en dan pas je eerste biertje, dat zou je in Nederland eens moeten proberen zonder jezelf een minderwaardigheidscomplex aan te laten praten.